Galbulten, netelroos… De medische benaming voor deze termen is urticaria. Urticar betekent in het Latijn ‘brandnetel’, dus je kan wel raden waarom dit een vervelende huidkwaal is… jeuk! Bij galbulten en netelroos krijg je een sterk jeukende (soms brandende) huiduitslag, met rode verdikte plekjes die komen en gaan. Ik leg je hieronder uit wat de oorzaak is en wat je eraan kunt doen.
Drs Leenarts over urticaria
Wat is urticaria?
- Urticaria is een soort allergische reactie. Soms door een voedingsmiddel of geneesmiddel, maar ook door kou of warmte, of druk op de huid. Ook een virusinfectie kan zorgen voor galbulten (vaak bij kinderen).
- Deze huidkwaal komt vaak voor: een op de vijf Nederlanders krijgt het een keer.
- Urticaria kan in acute vorm (< 6 weken) of chronische vorm (> 6 weken) voorkomen.
- De bulten worden ook wel kwaddels of urtica genoemd en lijken soms wel op brandnetelbultjes. Typisch voor galbulten is dat ze snel wegtrekken (< 24 uur), maar dan vaak wel op een andere plek terugkomen.
- De (soms brandende) huiduitslag bij urticaria kan enorm jeuken. De rode, verdikte plekken komen en gaan en kunnen zich over het hele lichaam bevinden.
- De diepere variant van urticaria heet angio-oedeem: een ontstekingsreactie in het onderhuids vetweefsel, wat leidt tot vochtophopingen.
Verloop en klachten
Urticaria (netelroos, galbulten) is een soort allergische reactie. Het komt voor op alle leeftijden, zowel bij mannen als vrouwen. Het komt vaak voor: een op de vijf Nederlanders krijgt het een keer.
Wat precies de prikkel is die urticaria veroorzaakt, is niet makkelijk te achterhalen; bij zeventig tot tachtig procent van de mensen die urticaria of angio-oedeem hebben, is onbekend hoe dit komt. Wel weten we dat galbulten vaker voorkomen bij mensen met een aanleg voor allergieën of atopisch eczeem.
Oorzaak netelroos, galbulten
Histamine speelt een grote rol speelt in het ontstaan van galbulten of netelroos. Histamine is een lichaamseigen stof die zich in de mestcellen in ons lichaam bevindt. Wanneer deze mestcellen in contact komen met bepaalde prikkels, kan zo’n mestcel histamine vrijmaken. Vervolgens zorgt het stofje histamine ervoor dat bloedvaten verwijden en er jeukende bultjes ontstaan.
Die prikkels die galbulten of netelroos veroorzaken, zijn bijvoorbeeld voeding, medicijnen, een virusinfectie (vaak bij kinderen), lichamelijke inspanning, kou, warmte (zoals zonlicht op de huid), of druk op de huid. Meestal is voor iemand onbekend welke prikkel de oorzaak is van de allergische reactie.
Vormen van urticaria
Urticaria is te onderscheiden in een acute en chronische vorm.
- De acute vorm duurt maximaal zes weken.
- Heb je langer last, dan valt de vorm automatisch onder chronische urticaria.
Chronische urticaria
Chronische galbulten worden onderverdeeld in twee groepen. Ze ontstaan spontaan óf door een prikkel.
- De meest voorkomende groep heeft geen induceerbare oorzaak; dat wil zeggen dat de galbulten niet uitgelokt worden door een prikkel, maar spontaan zomaar komen opzetten. Dit noemen we chronische spontane urticaria.
- De andere groep kan wel uitgelokt worden door een fysische prikkel; zoals warmte, druk, of kou. Dit noemen we chronische induceerbare urticaria. Het komt vaak voor en is natuurlijk vrij vervelend. Een arts zal met je bespreken of er prikkels zijn die de galbulten uitlokken. Bij het bezoek aan de arts wordt vaak uitgebreid uitgevraagd of er aanwijzingen zijn voor bepaalde lichamelijke oorzaken en wordt bloedonderzoek afgenomen.
Hoe herken je het?
Wanneer je huid wordt geprikkeld door die ene prikkel die maakt dat er histamine vrijkomt, krijg je op de huid rode, verdikte plekken. Ze kunnen zich over het hele lichaam bevinden en kunnen enorm jeuken. Wat erg typisch is, is dat de galbulten binnen 24 uur steeds op andere plekken zitten.
Hieronder lees je over de soorten galbulten die worden uitgelokt door een fysische prikkel (chronisch induceerbare urticaria).
Angio-oedeem
In tegenstelling tot de andere urticaria, jeukt angio-oedeem niet. Dit is een pijnlijk, brandend gevoel dat minder scherp begrensd is dan de oppervlakkige vorm. Dat komt doordat het in de diepere huidlagen, of zelfs daaronder, ontstaat. De zwellingen ontwikkelen zich langzaam. Ze kunnen enkele dagen aanhouden, totdat het weer vermindert. Angio-oedeem ontstaat meestal op oogleden, lippen, handpalmen en voetzolen. Soms kan ook de keel meedoen, en dit kan gevaarlijk zijn. Houd dus goed in de gaten of je benauwd wordt, want dan moet je zo snel mogelijk naar de Eerste hulp.
Urticaria en angio-oedeem kunnen afzonderlijk van elkaar, maar ook tegelijk voorkomen.
Dermografische urticaria
Dit is de meest voorkomende fysieke uiting van urticaria. Door wrijving of krabben over de huid ontstaat meestal enkele minuten later de reactie. Vaak kun je precies zien waar je bent geweest met krabben bijvoorbeeld, doordat op die plek de huid verdikt is met roodheid eromheen en sterke jeuk. Meestal verdwijnt dit alles weer na een half uur tot drie uur.
Koude urticaria
Ook door kou kan er een reactie ontstaan in de vorm van galbulten of angio-oedeem. Bijvoorbeeld door te duiken in koud water of ander contact op de huid met koude stoffen of een koude lucht. Denk aan het eten van een ijsje bijvoorbeeld, waardoor de tong kan opzwellen. Deze vorm komt na dermografische urticaria (de variant hierboven) het meest voor onder chronische urticaria. Bij afkoeling van het hele lichaam kan het gevaarlijk worden, door daling van de bloeddruk en bewustzijnsverlies. Dit komt echter maar zelden voor.
Warmte urticaria
Komt veel minder voor dan koude urticaria, waarvan de reactie ook minder heftig is. Dit veroorzaakt een plaatselijke reactie, daar waar de huid aan warmte is blootgesteld.
Cholinergische urticaria
Na verhoging van de lichaamstemperatuur door bijvoorbeeld een warme douche of lichamelijke inspanning, kunnen er kleine bultjes ontstaan van 1-3 mm. Dit zijn zwellingen van allerlei kleine zweetkliertjes. Ze verspreiden zich over een gedeelte van het lichaam op een rode ondergrond. Dit kan ook veroorzaakt worden door stress, emoties, koffie of sterk gekruid voedsel. Meestal trekt het binnen enkele uren tot 24 uur weer weg.
Urticaria Solaris
Dit is een soort van zonneallergie. Het kan zich dus uiten als urticaria, als gevolg van blootstelling aan UV-straling. Dit komt echter niet zo vaak voor. Meestal uit het zich op de romp en bovenarmen.
Verder is nog een vertraagde druk-urticaria (na enkele uren plaatselijke druk, bijvoorbeeld door tegen een ladder aan te staan), aquagene urticaria (bij contact met water, niet te verwarren met kou), vibratoire urticaria (na vibratie/trillingen, bijvoorbeeld door een boor) en contacturticaria (bij contact met een bepaalde stof).
Behandeling
Als je weet welke prikkel de reactie uitlokt, is het natuurlijk het beste om deze prikkel zoveel mogelijk te vermijden.
Wat te doen tegen netelroos / galbulten
De lichte vormen van urticaria gaan meestal snel weer over. Soms trekken de kwaddels of bultjes al na een half uur tot enkele uren weg. Voornamelijk de jeuk maakt het vervelend, waardoor je vaak wel een middel ertegen wil hebben.
Het eerste middel dat wordt ingezet is antihistaminica. Hiermee wordt de allergische reactie door middel van een pilletje verminderd. Er zijn veel soorten antihistaminica, en soms is het even zoeken welke goed werkt bij jou. Hardnekkige gevallen van urticaria moeten soms worden behandeld met systemische therapie (pillen), zoals prednison of omalizumab.
Literatuur
Huidarts.com. (2019). Urticaria / Netelroos . Retrieved from huidarts: https://www.huidarts.com/huidaandoeningen/urticaria/
Mekkes, J. (2017, 05 07). Urticaria. Retrieved from Huidziekten: https://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/utxt/urticaria.htm
Radonjic-Hoesli, S., Scherer Hofmeier, K., Micaletto, S., Schmid-Grendelmeier, P., Bircher, A., & Simon, D. (2017). Urticaria and Angioedema: an Update on Classification and Pathogenesis. Clinical Reviews in Allergy & Immunology, 54, 88–101.
Tips bij urticaria
- Wellicht een open deur, maar als je erachter bent gekomen welke prikkel urticaria veroorzaakt bij jou, vermijd deze dan!
- Uitwendige crèmes of zalven met antihistaminica helpen helaas niet tegen urticaria, ga dus echt voor een antihistaminicum in pil-vorm.
- Probeer niet te krabben aan de jeukbulten!
- Ga naar de dokter als je merkt dat de huiduitslag erger wordt.
Veelgestelde vragen over urticaria (netelroos, galbulten)
Nee, netelroos en galbulten zijn niet besmettelijk.
Hier kom je meestal achter doordat je bepaald voedsel eet, en dan vlak daarna een reactie krijgt. Je kunt hier ook een allergietest voor laten doen bij de huisarts of allergoloog.
Over het algemeen niet, de jeuk is voornamelijk irritant. Tenzij er zwellingen in de keel ontstaan. Dan moet je zo snel mogelijk naar de Eerste Hulp!
Na enkele uren of weken (afhankelijk van de vorm) verdwijnen de galbulten vanzelf. Bij chronische urticaria komt het wel iedere keer terug, maar ook dit kan binnen enkele jaren weer verdwijnen.
Een natte, koude doek kan helpen tegen de jeuk.
Dat kan bij de vorm ‘cholinergische urticaria’. Je krijgt dan na verhoging van de lichaamstemperatuur kleine bultjes van 1-3 mm. Dit zijn zwellingen van allerlei kleine zweetkliertjes.
De namen lijken erg op elkaar, maar deze oorzaak van deze twee huidaandoeningen verschilt behoorlijk. Netelroos is een soort allergische reactie door een prikkel, gordelroos is een huiduitslag door het waterpokkenvirus.
Hitte bultjes horen onder de vorm cholinergische urticaria. De bultjes van 1 tot 3 millimeter ontstaan door een verhoging van de lichaamstemperatuur. Je hoeft er niets aan te doen; de bultjes trekken binnen enkele uren tot 24 uur weer weg.
Raak je een brandnetel aan, dan is de kans groot dat je hierna jeukende bultjes op je handen hebt. Dit is een lichte vorm van urticaria, de bultjes trekken dus gelukkig snel weer vanzelf weg.
Meer advies van Drs Leenarts
