Hormoonzalf heeft geen goede reputatie. Je huid zou er dun van worden, het is schadelijk voor de gezondheid en dan die naam. Terecht of niet? Ik leg je het je uit.
Heeft je kindje eczeem? Dan heb je vast weleens van hormoonzalf gehoord – de naam klinkt alarmerender dan het is – die wordt gebruikt voor diverse huidaandoeningen. Deze medicijnzalf heeft een slechte naam en dat komt vooral door de bijwerkingen. Ik neem je stap voor stap mee, zodat jij zelf kunt beslissen of de slechte reputatie van gegrond of niet is.
Waarom hormoonzalf?
Ik begin mijn blog met het waarom van hormoonzalf. Wanneer je eczeem hebt, volstaat smeren met alleen een vette zalf meestal niet. Om het eczeem onder controle te krijgen, is dus soms een medicijnzalf nodig. Maar even naar de drogist om een hormoonzalf te kopen? Nee, dat gaat niet. Je huisarts of dermatoloog schrijft een medicijnzalf voor, bijvoorbeeld een hormoonzalf oftewel corticosteroïdzalf. Corticosteroïdzalven hebben een ontstekingsremmend effect, waardoor het eczeem verbetert. Trouwens, hormoonzalf heeft gelukkig niets te maken met geslachtshormonen, de zalf bevat bijnierschorshormonen. Wél is het belangrijk om deze zalf goed te gebruiken. Ik leg je uit hoe. Als je meer wilt lezen over eczeem kun je mijn adviespagina bezoeken.
Wat zijn hormoonzalven?
Hormoonzalven worden ook wel corticosteroïden genoemd. Ze worden al ontzettend lang in de dermatologie gebruikt. Vanwege de bijwerkingen heeft hormoonzalf een slechte naam. Echter, als deze medicijnzalven op de juiste manier worden gebruikt, zijn deze veilig te gebruiken. De bijwerkingen, daar kom ik zo op, treden enkel op bij verkeerd gebruik. En de naam? Die is wellicht wat ongelukkig gekozen. Ik leg het je uit.
De werking van hormoonzalven
Hoe zit het met de hormonen in hormoonzalf? Hormoonzalven zijn medicijnen (in zalf of crème) die bijnierschorshormonen bevatten. Deze bevatten namelijk cortisol (vandaar de naam corticosteroïden). Nogmaals: het heeft dus niets te maken met geslachtshormonen.
Een belangrijke functie van hormoonzalf is de ontstekingsremmende werking. Daarnaast remt de zalf de celdeling en helpt tegen jeuk en roodheid.
Onthoud goed dat het gaat om verbetering van symptomen. Hormoonzalf kan jammer genoeg eczeem niet genezen. Sterker nog: geen enkele behandeling kan eczeem definitief genezen. Eczeem gaat helaas gepaard met periodes van verbetering, maar ook verslechtering. Feit blijft: eczeem gaat de ene keer beter en dan weer slechter. In het algemeen kun je wel stellen dat wanneer het niet zo goed gaat met je kind, het ook niet goed gaat met eczeem. Dus: tandjes die doorkomen, een griepje, seizoensinvloeden, maar ook spannende dingen zoals een verjaardag kunnen effect hebben op eczeem. Hetzelfde geldt voor volwassenen. Als je niet lekker in je vel zit of een stressvolle periode hebt, dan kan dat zeker invloed hebben op je eczeem.
Vier klassen hormoonzalven
Het gaat dus om een langdurige behandeling met hormoonzalf. Er zijn vier sterkteklassen:
- Klasse 1 (Zwak)
- Klasse 2 (Matig sterk)
- Klasse 3 (Sterk)
- Klasse 4 (Zeer sterk)
De keuze van de sterkteklasse hangt af van de ernst van het eczeem. Daarnaast wordt voor plekken waar de huid dun en gevoeliger is, zoals het gezicht en de huidplooien, vaak een lagere klasse gekozen.
.
Hoe gebruik je hormoonzalf op de juiste manier?
Van de arts krijg je een zogeheten smeerschema hormoonzalf mee. Dit schema wordt gebruikt om te voorkomen dat er bijwerkingen (zoals een dunne huid ontstaan) en om te voorkomen dat er resistentie ontstaat (de huid wordt ongevoelig voor hormoonzalf en de zalf helpt dan niet meer). Een voorbeeld: je smeert op vaste dagen per week, dus bijvoorbeeld vier dagen smeren en dan drie dagen niet. Daarna als het beter gaat met het eczeem kun je het smeren afbouwen.
Hormoonzalf bijwerkingen
Wat zijn de bijwerkingen? Deze vraag wordt me vaak gesteld in de praktijk. Ik vertel je er meer over. De meest gehoorde en gevreesde bijwerking van hormoonzalf is de dunner wordende huid. Geen zorgen. Dat de huid dunner wordt, komt alleen voor als je de medicijnzalf verkeerd gebruikt. Deze bijwerkingen (maar ook striae, uitgezette bloedvaatjes) treden dus enkel op bij verkeerd gebruik, dus als een hormoonzalf lange tijd op dezelfde plek wordt gesmeerd. Belangrijk dus om het advies van de arts op te volgen. Hoe hoger de sterkteklasse van de hormoonzalf, hoe groter de mogelijke kans op bijwerkingen. Bij lage klassen (1 en 2) ontstaan er bijna nooit bijwerkingen. Ook is de kans op bijwerkingen groter op delen waar de huid gevoeliger is, zoals het gezicht en de huidplooien. Het gaat dus allemaal om op de juiste manier smeren en afbouwen. Volg dus altijd je smeerschema.
Hoe weet ik dat ik niet te veel smeer?
Dit kan met de vingertopeenheid. Dit is de hoeveelheid zalf die op een vingertop (top van wijsvinger) past. Om te weten hoeveel zalf er dan per lichaamsdeel gesmeerd moet worden, kun je een smeer-schema volgen.
Heb jij of je kindje eczeem? Onthoud deze gouden regel. Naast hormoonzalf is een goede huidverzorging belangrijk. Sterker nog: een goede huidverzorging is de basis bij eczeem.
Bronnen:
Dirven-Meijer, P., & Groot, A. de. (2011). Leven met eczeem. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Mekkes, J.R. (z.d.). Fingertip unit (FTU). Geraadpleegd op 21 maart 2022, van https://www.huidziekten.nl/zakboek/dermatosen/ftxt/finger-tip-unit.htm
Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. (2019). Leidraad dermatocorticosteroïden. Geraadpleegd op 21 maart 2022, van https://nvdv.nl/nvdv/standpunten-en-leidraden/dermatocorticosteroiden-leidraad
Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. (z.d.). Corticosteroïden voor de huid – Hormoonzalven. Geraadpleegd op 21 maart 2022, van https://nvdv.nl/patienten/dermatologie/behandelingen/corticosteroiden-voor-de-huid
Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie. (2019). Richtlijn Constitutioneel Eczeem. Geraadpleegd op 7 februari 2022, van https://nvdv.nl/professionals/richtlijnen-en-onderzoek/richtlijnen/richtlijn-constitutioneel-eczeem
Veelgestelde vragen over hormoonzalf
Een belangrijke functie van hormoonzalf is de ontstekingsremmende werking. Daarnaast remt de zalf de celdeling. Hormoonzalf helpt tegen jeuk en roodheid
Je kunt van hormoonzalf alleen een dunnere huid krijgen als je de zalf verkeerd gebruikt. Dus als je maandenlang elke dag op dezelfde plek hormoonzalf smeert. Volg daarom altijd het smeerschema.
Een advies is bijvoorbeeld: vier dagen wél smeren en dan drie dagen níet. Dit bouw je langzaam af als het beter gaat met de eczeemplekken. Volg altijd het advies van de arts.
Wist je dat 1 op de 5 kinderen eczeem heeft? Een logisch gevolg is dat er naar eczeem en eczeem-medicijnen enorm veel onderzoek is gedaan. We weten dus zeker dat deze zalf kinderen (en volwassenen) op een veilige manier kan helpen. Wellicht stelt dit je iets gerust!
Smeer alleen hormoonzalf op de huidaandoening. Bijwerkingen (maar ook striae, uitgezette bloedvaatjes) treden dus enkel op bij verkeerd gebruik, dus als een hormoonzalf lange tijd op dezelfde plek wordt gesmeerd. Belangrijk dus om het advies van de arts op te volgen.
